موضوع بحث پيدايش انسان از نظر علم و از نظر قرآن است ابتدا درباره پيدايش انسان ازديدگاه علم مطالبي را مطرح مي کنم. تحقيقات علوم طبيعي و مطالعات علمي در زمينهشناخت طبيعت، روش و شيوه اي دارد که بيشتر بر مشاهدات عيني خارجي، تجربياتآزمايشگاهي، بررسي هاي تطبيقي، و نتيجه گيري هاي علمي از اين مشاهدات و تجربه ها وبررسي ها تکيه دارد، و بايد هم چنين باشد. بايد بپذيريم که شيوه هاي مورد استفادهدر اين قرن هاي اخير در زمينه شناخت طبيعت، شيوه‌هاي پيشرفته، آگاهي بخش و پرثمريبوده است .

يکي از چهره‌هاي درخشنده در طبيعت شناسي علمي داروين است. مطالعهزندگي نامه اين مرد نشان مي‌دهد که مردي به تمام معنا جستجوگر، علم دوست، و عاشقشناخت بهتر جهان بوده است. او به راستي مي‌خواسته بر آگاهيهاي صحيح‌تر درباره جهانطبيعت دست بيابد. روشي علمي که او براي اين منظور مورد استفاده قرار داده روشي استکه در اصل صحيح و عالمانه و علمي است و که هنوز هم به قوت خودباقي است و در آيندههم بايد از آن استفاده کرد. او با بردباري قابل تحسيني مجموعه اطلاعاتي علمي را کهدرباره پيدايش موجودات طبيعت، ومخصوصاً موجود زنده، تا عصر او ديگران در کتابهايشاننوشته بودند گردآوري کرد و مورد مطالعه قرار داد. و چون يک طبيعت شناس ارزنده فقطملا کتابي نيست بلکه کتاب بزرگتري را که او مورد استفاده دايم و پيگير قرار مي دهدکتاب پر راز و در عين حال آگاهي بخش طبيعت است، او تلاش کرد تا نه تنها به صورتشخصي، بلکه با تمام امکاناتي که در اختيار داشت ( کلکسيون ها و مجموعه هاي ارزندهاي از فسيل‌هاي گياهي وحيواني، از انواع سنگها، و آنچه مي توانست در شناخت علميطبيعت به او کمک بکند ) به شناخت طبيعت بپردازد. براي اينکه پيوند فرهنگ بشري درطول قرنهاي گوناگون محفوظ بماند و فکر نکنيم که همه چيز نو است و بر گذشته‌ها يکسرهخط بطلان بکشيم، يادآوري مي کنم که مشابه اين طرز عمل را در طبيعت شناسي ارسطو و درزندگي نامه او نقل کرده اند. ارسطو هم از محبت و علاقه اسکندر پرقدرت به خودش يکاستفاده فراوان و مهم کرد و آن اين بود که از او و از کساني که با او بودند خواستهبود تا به هر جا مي روند مدارک طبيعي تازه علمي را براي تهيه کلکسيونهاي علمي طبيعيبراي او بفرستند. به همين جهت است که او در کتابهاي طبيعت شناسي‌اش آگاهي‌هايي ميدهد که از محيط يونان وپيرامون يونان بسي ‌فراتر است؛ آگاهي‌هايي ناشي از مشاهداتعيني و همراه با نتيجه گيريهاي >نيمه علمي < داروين با نتيجه‌گيري از مجموعهمطالعات وسيعش، در خلال کتابها و بر آثار طبيعي گردآوري شده زمانش، نتيجه‌اي گرفتکه البته اين نتيجه و اين فرضيه سابقه داشت : فرضيه تکامل. فرضيه تکامل مخلوقداروين نيست بلکه داروين با مطالعاتش توانست در شناساندن علمي اين فرضيه و گسترشنتيجه گيريهاي علمي از آن يک نقطه عطف و يک جهش به وجود بياورد، و به همين جهتفرضيه تکامل به نام داروينيسم معروف شد. ما نبايد بگوييم اين نامگذاري‌ها غلط است. نبايد بر سر آنها جدال کنيم. بايد معني صحيح اين نامگذاري‌ها را ياد بگيريم. وقتيمي‌گوييم داروينيسم، نمي‌خواهيم بگوييم و فرضيه‌ها و نظريات علمي که او خلق و ابداعکرده است. مي‌توانيم بگوييم نظرياتي که او به بهترين وجه نسبت به زمان خودش و قبلاز خودش به آنها شکل داد. بر طبق اين نتيجه گيري نهايي داروين به اين نتيجه‌هايي کهعرض مي‌کنم رسيد.

بررسي تحقيقي تاريخ طبيعت در ما اين فکر را به وجودمي‌آورد که موجودات اين جهان با نظمي خاص از بساطت و سادگي به سوي ترکيب و پيچيدگيپيش رفته اند.< يعني اگر ما براساس معيارهايي که براي شناسايي تاريخ طبيعت هست - چون تاريخ طبيعت را با گفتار مورخين نمي‌شود شناخت. تاريخ طبيعي خود يک شيوه مخصوصبه خود دارد که مهمترينش همان شناخت طبقات، و بخصوص فسيلها حسب ترتيبي است که ميتوانيم از مقارنه اين دو به دست بياوريم و بعد با يک نوع واحدهاي تقريبي که از طريقبررسي‌هاي شيميايي درباره اين فسيلها به کار مي‌رود مي‌توانيم مقدار زمان لازم برايپيدايش هر يک از اين طبقات را بر روي يکديگر و هر يک از اين فسيلها را پس از ديگريحدس بزنيم؛ چيزي تقريباً شبيه آنچه با تجزيه نور خورشيد مي‌کنيم و مي‌توانيم براساس آن بگوييم خورشيد از چه موادي ترکيب شده است. اين بررسي نشان مي‌دهد پيدايشموجودات ساده ( غيرزنده ها، مخصوصاً موجودات آلي ) در گذشته در يک زمان صورت نگرفتهبلکه اين موجودات از موجودات بسيطتر و ساده تر شروع کردند و بعد در کشاکش تکاملطبيعت موجودات پيچيده‌تر جمادي به وجود آمدند. حتي در پيدايش جمادات يک نوع ترتيبتکاملي در تاريخ طبيعت به چشم مي‌خورد.تا نوبت به پيدايش حيات و موجود زنده رسيد و نخستين موجود زنده شايد يک موجود زندهتک سلولي بوده است . اينها را به عنوان شايد مي‌گويم؛ چون اگر کسي فراتر از شايدبگويد هم به علم خيانت کرده هم به غيرعلم، شايد يک موجود زنده تک سلولي در کنارباتلاقها پيدا شد. و اين موجود زنده ساده باز در بستر تکامل پيش رفت و موجودات زندهپيچيده‌تر از گياه، و بعد هم پيچيده‌تر از حيوان و جانوران و بالاخره انسان به وجودآمد .
نشانه‌هاي علمي بر اين پيدايش تکاملي موجود زنده که داروين و دنبالکنندگان نظريه او به آنها استناد کرده‌اند سه نشانه اصلي است .

1 ـ فسيلهايگياهي و حيواني و احياناً بازمانده‌هاي پيکرهاي حيواني و انساني و ترتيب تاريخي کهدر پيدايش آنها با معيارهاي تاريخ طبيعي مي‌توان حدس زد.
گاهي مي‌خوانيم در فلاننقاط استخوانهايي از يک انسان باقي مانده که با ترکيب آنها بر روي يکديگر مي‌توانندحدس بزنند اندامش چگونه بوده، حتي با چهل پنجاه قرابت تصوير او را مي‌کشند.
2ـدر کنار اين، يک نشانه ديگر هست که از نظر جهان شناسي و طبيعت شناسي بسيار جالباست، و آن مشابهت موجود در ساختمان اصلي سلولها و ارگانيسم موجودات زنده و تکاملاين مشابهت در موجوداتي است که ما آنها را در بستر تکامل تنظيم و رده بندي مي کنيم. وقتي اين مشابهت را الان هم در ميان اين موجودات زنده اي که فکر مي کنيم پيدايشآنها در تاريخ طبيعت در يک رديف بوده دنبال مي کنيم، اولا يک مشابهت کلي در ساختمانسلولها و در ساختمان کلي اين موجودات مي يابيم و ثانياً تکامل اين مشابهت را - يعنياين مشابهت هر چه جلومي رود بيشتر مي شود و بين هر رديفي با رديف بعدمي‌شود.baloochnet.lxb.ir       

       3ـ نشانه سوم بسيار جالب است : تجلي آن تاريخ طولاني تکامل در تکامل جنين. يعني يک جنين که معمولا نه ماه در شکم مادر است، اگرما بخواهيم همين سير تکاملي آن را بررسي کنيم مي بينيم مثل فهرست کوتاهي است از آن کتاب مفصل تاريخ طبيعت؛ يعني همان مراحل تکاملي که براي موجود زنده از تک سلول تا انسان در تاريخ طبيعت هست همان مراحل به صورت خلاصه و فشرده در جنين انساني يا در جنين حيوانات ديگر هست. آن تاريخ طولاني تکامل موجود زنده در تکامل جنين و دورانهايي که در رحم يا تخم مي گذراند تجلي مي يابد؛ بخصوص در جنين انسان تا رسيدنش به مرحله انسان شدن. بنابراين، رفقايي که مي‌خواهند از نظر علمي با تکامل آشنا بشوند نه تنها بايد کتاب هايي را که در زمين شناسي تدريس مي شود مطالعه کنند بلکه در زمينه‌هاي فيزيولوژي و جنين شناسي نيز کتابهاي سودمندي را مطالعه کنند تا اصل مطلب را درست بفهمند داروين و ديگران از اين نشانه‌ها نتيجه گرفتند که همه موجودات اين جهان، حتي انسان، مولود حرکتي تکاملي هستند که درطبيعت به صورت همه جانبه وجود دارد. در پرتو اين نتيجه گيري، طبيعت شناسان تاکنون موفق به کشف بسياري از رازهاي نهفته طبيعت شده اند.بنابراين، ارزش اين نظريه را از اين ديدگاه هرگز نبايد ناديده گرفت. البته نظريه تکامل به آن صورتي که داروين عرضه کرد با همه جزئياتش به قوت و اعتبار خود باقي نماند - کدام نظريه علمي است که با همه جزئياتش تا ابد معتبر بماند؟ آنچه گاه گفته مي شود نظريه تکامل داروين ردشده، اگر منظور اين باشد که اصلا علماي بعدي گفته اند اين نظريه به کلي باطل است، بنده از چنين چيزي خبر ندارم ; اگر کسي خبر دارد نشاني اش را به ما بگويد. اينکه مي گويند نظريه تکامل داروين رد شده، يعني قسمتهايي از آن مورد نقادي قرار گرفته ; آنهم يک نقادي عالمانه، با شيوه عالمانه و با همان شيوه اي که خود داروين دنبال مي کرد. کشفيات تازه، بررسيهاي تازه، شناختهاي تازه، شناختهاي هسته اي، شناختهاي، ژنتيک،اينها شکي نيست که هم متعلق به بعد از دوران اوست و همه به فهم صحيح تر مطلب کمک مي کنند در حقيقت بايد گفت خود نظريه تکامل نيزدر بستر تکامل علمي قرار گرفته و آنچه امروز به عنوان نظريه تکامل از نظر علمي مورد تاءييد است با آنچه داروين گفته، در اصول خيلي فرق ندارد؛ گرچه در جزئيات تا حدود زيادي فرق دارد. اين است منظور از انتقاد از نظريه داروين .

نتيجه گيري‌هايي که از تکامل دارونيستي شده، حتي نتيجه گيري‌هايي که امروز مورد تأييد علما و دانشمندان طبيعت شناس است. از يک نظربايد به دو دسته تقسيم شود. يکي نتيجه گيري هايي که از نظر علمي بايد گفت نتيجه گيري هايي قطعي است ؛ يکي نتيجه گيري هايي که بايد گفت نتيجه گيري هاي حدسي ظني غير قطعي است. خلاصه سخن ما تا اينجا چنين است.
1ـ اساس نظريه تکامل از نظر علمي همچنان به قوت خود باقي است و کمکي مووثر به پيشرفت هاي قابل ملاحظه در شناخت هر چه بهتر وروشنگرتر طبيعت و بخصوص موجودات بوده است .
2 ـ اين نتيجه گيريها از يک نظر بايد به دو گروه اصلي تقسيم شود:

الف) نتيجه گيري هايي قطعي و صددرصد روشن و ثابت شده؛
ب) نتيجه گيري هاي حدسي ظني که يک عالم طبيعت شناس منصف طرفدار تکامل هم آنها را حدسي و ظني مي داند نه قطعي و يقيني .
آنچه مربوط تمام شد ترتيبي که در اين نظريه هست و به موجب آن موجود تک سلولي گياهي بوده، بعد يک گياه پيشرفته تر، بعد يک گل، بعد يک موجود تک سلولي، بعد آرام آرام يک موجود دريايي زنده مثل ماهي، و بعد يک موجود رونده‌اي مثل گاو يا الاغ و بعد انسان، از نظر ترتيب تاريخي و تقدم و تآخر تاريخي قطعي است. يعني پيدايش اين موجودات تقريباً برطبق همين ترتيب گفته شده از نظر تاريخ است. اين نتيجه گيري، يک نتيجه گيري قطعي علمي است. بنابراين، رده بندي و صف بندي ترتيب تاريخي پيدايش موجودات زنده تقريباً براساس آنچه درتکامل گفته مي‌شود جزو نتيجه گيري هاي قطعي و يقيني است که نبايد درباره آن شکي کنيم اگر کسي شک بکند دور از علم است.
اصل اين ترتيب تاريخي و اينکه مطالعه برگه هاي تاريخ طبيعت نشان مي‌دهد که پيدايش حيوان بعد از گياه بوده و پيدايش انسان نيز بعد ازحيوانات ديگر بوده است. تا اين مقدار از مسأله، در کلياتش قطعي و يقيني و علمي و اثبات شده و غيرقابل ترديد است. اين نتيجه گيري قطعي .اما يک سووال : آيا اين گل چند برگي که زمان پيدايش آن، از نظر ترتيب تاريخي و فسيل شناسي، بعد از پيدايش گياهي يک برگي بوده، از دل گل يک برگي بيرون آمده است ؟ يعني، آيا پيدايش گل چند برگي به اين صورت بوده که گل يک برگي و دانه‌هاي آن آرام آرام آن طور جلو رفتند که از يکي از دانه ها و نسلهاي گل يک برگي گل دو برگي يا سه برگي به وجود آمده است يا اينکه گل چند برگي که ايجاد مستقلي داشته است ؟ به عبارت ديگر، آيا انواع از شکم يکديگر به وجود آمدند يا هر يک برحسب همين ترتيب تاريخي، جداگانه ايجاد شدند؟
تا آنجا که من شخصاً کتابهايي در اين زمينه خوانده ام و با بهترين اساتيد موجود ايران در اين زمينه تبادل نظر داشتم، پاسخ بدين سووال مثبت است - البته در حد برداشتهاي علمي؛ يعني علوم طبيعي که در آنها قطعيت صددرصد معتبر نيست يک عالم طبيعت شناس، همانطور که درشناخت قسمتهاي ديگر طبيعت از نشانه هايي يک نتيجه حدسي مي گيرد و بعد آن را زيربنا قرار مي دهد و بر اساس آن نتيجه گيري هاي جديدمي کند - مثلا کوشش مي کند با ايجاد يک حرکت تکاملي مصنوعي در دانه يک گياه، گياه پيشرفته تري را از آن به وجود بياورد - به اين سووال پاسخ مثبت مي دهد، اما نه در حد يقين صددرصد. يعني قطعيتش در حد قطعيت خود اين ترتيب تاريخي نيست. ما به طور قطع مي توانيم بگوييم اين گل دو برگي بعد از آن گل يک برگي به وجود آمد، اما با همان قطعيت نمي توانيم بگوييم که پيدايش اين مرهون تکامل دانه ها و انتقال مختصات تکاملي از نسل قبلي به نسل بعدي بوده است. نمي توانيم بگوييم آنچه در گذشته صورت گرفته حتماً از اين قبيل است. ولي اين را مي توانم بگويم که ما آن قدر نسبت به اين مسأله گرايش داريم که الان در صنعت کشاورزي و در صنايع وابسته به آن از اين موضوع استفاده مي کنيم. و باايجاد تکامل مصنوعي در يک دانه، مرتباً گياهاني بهتر و دلخواه تر به وجود مي آوريم.
]يکي از حاضران [: آقاي سحابي در کتاب خلقت انسان ....
]دکتر بهشتي : [خدمت خود ايشان صحبت کرديم ايشان از دوستان عزيز من هستند.بعد از نوشتن کتاب خلقت انسان و بعد از بحث هايي که پيرامون آن شده بود، اين استاد مسلم تکامل و زمين شناسي، جناب آقاي دکتر سحابي، که مردي با ايمان و نوراني و باصفا و دوست داشتني است، خودشان فرمودند که دوست دارم با تو پيرامون نتايج کار در اين زمينه بحثي داشته باشم. اتفاقاً تابستان سال پيش بود که اين توفيق نصيب شد که چند جلسه يکي دو ساعته در خدمتشان به صحبت نشستيم. و همان طور که عرض کردم، با اساتيد مختلفي در اين زمينه صحبت شده، باايشان هم صحبت شده؛ آهنگ صحبتمان هم تحقيقي بود و هيچ تعصب و پرخاشگري و از اين حرفها در کار نيست؛ بخصوص اينکه ما با ايشان يک دوستي صميمي شخصي هم داريم. اتفاقاً با آقاي دکتر فرهيخته هم يکي دو بار قرار گذاشتم که ايشان هم بيايند در اين زمينه با هم صحبت کنيم؛ چون ايشان هم خيلي در اين زمينه داد سخن مي دهند. البته هنوز فرصت رو در رو شدن با ايشان دست نداده؛ يعني وقتمان با هم نخوانده .ولي با ديگران مکرراً صحبت شده است. آنچه ايشان]سحابي[ مي گفتند همين بوده که مسأله در حدي است که ما در علم و در صنعت کشاورزي و مانند آن از آن استفاده مي کنيمبراي اينکه اين مطلب روشن بشود که چطور ما در اين مسأله نمي توانيم جواب قطعي بدهيم، يک کلکسيون مي گذاريم کنار کلکسيون هايي که طبيعت شناسان دارند: کلکسيون ماشين چاپ. مي‌رويم چين باستان. باستان شناس چيني به ما کمک مي کند و يک دانه از آن وسيله هاي چاپ خيلي قديمي مصر و چين را در اختيار ما مي گذارد; چيزي است شبيه يک قالب سنگي ناهموار که اين اثر را دارد که مثل يک مهر است و وقتي روي آن يک ماده رنگي بمالند و روي کاغذ بزنند شکل خودش را منعکس مي کند. اين مي شود اولين دستگاه چاپي که تاکنون مي شناسيم. سطح اين دستگاه چاپ فرورفته و ناهموار است. جلوتر مي آييم قطعه سنگهاي صافي را پيدا مي کنيم که روي آنها با مرکب خاصي نوشته مي شود وبعد با کمک دارويي فرورفتگي هاي صافي در آن به وجود مي آيد و مي شود چاپ سنگي که تا 200 سال پيش وجود داشت. بعد از مدتي به دشتگاههايي با حروف چوبي مي‌رسيم. صفحه‌هايي که حروف چوبي تراشيده شده را روي آن در کنار هم مي‌چيدند و حروفچيني مي‌کردند. اين کار را راحت‌تر بود و لازم نبود که هميشه به سراغ خطاهاي خوب برويم. يک خطاط خوب پيدا مي‌کرديم که يک بار حروف قشنگ را مي نوشت و بعد حروف را با هم جفت و جور مي کرديم. بعد مي‌رسيم به ماشين با حروف سربي. ماشين با حروف سربي هم، از نظر تکامل، از آن ماشينهاي دستي شروع شده تا ماشينهاي پيشرفته خودکاري که امروز هست. يعني در اين مورد بايد سي - چهل نوع ماشين پيشرفته که به تدريج پيش رفته در آن کلکسيون رديف کنيم. بعد مي رسيم به ماشينهاي افست ....تا برسيم به ماشينهاي موجي چاپ. اين ماشينها برحسب ترتيب تاريخي، ترتيب تکاملي هم دارند. اما آيا اين ماشين بعدي از شکم ماشين قبلي منولد شده است ؟ يعني آن ماشين هاي قبلي در يک بستر تکاملي طوري پيش رفته که بالاخره اندامهاي آن در بعدي هم وجود دارد؟ در اين مثال، دليل اول و دومي که در فرضيه تکامل به آن استناد مي کردم اينجاهست. يعني، اولا، تکامل اينها تاريخي است. اول يک ماشين ساده است، بعد پيچيده تر و پيچيده تر مي شود. يعني اين ماشين‌ها برحسب ترتيب تاريخي از سادگي به سمت پيچيدگي پيش مي روند. دليل دوم هم هست. يعني در اصل و کلي طرح و الگو همه شريک هستند. مثلا، در همه اينهابايد چيزي را که مي خواهند چاپ بشود وارونه نصب کنند تا وقتي چاپ مي کنند از رو چاپ شود. در اين اصل همه شان مشترکند - و در بسياري از اصول کلي ديگر. يعني همان تشابه کلي که در فسيلها و در موجودات مي يافتيد اينجا هم هست. و اين تشابه، روزافزون و رو به تکامل است .يعني وجوه مشابهت بين ماشينهاي پيشرفته تر با ماشين بعدي خيلي زيادتر است تا بين او و نخستين ماشين. ولي بالاخره آيا مي شود گفت که آن ماشين از شکم اين به وجود آمده، يعني وقتي خواستند اين ماشين را بسازند آمدند آن يکي را تکه تکه کردند و اجزايش را در اين به کار بردند؟ يااينکه نه؛ انسان خالق ماشين چاپ در اولين مرحله تکاملي خودش، در حقيقت اين خود انسان بوده که تکامل پيدا کرده فکرش رسيد به آن ماشين چاپ ساده به آن دستگاه چاپ ساده که اصلا ماشين نبود دستگاه بود بعد رفت جلو رفت جلو، رفت جلو، رفت جلو، هر قدر توانايي خلاقيتش بيشتر شد ماشين کاملتري را به وجود آورد بدون اينکه اين ماشين را از شکم قبلي زايانده باشد؟ اگر اين ماشين ها نشانه تکاملي باشدنشانه تکامل در فکر و انديشه و خلاقيت آفريدگار اين ماشينها، يعني انسان، است. بدين معنا که علم و فکر بکر سازنده ماشين‌هاي جديد زاييده فکر سازنده ماشين‌هاي قبلي است با يک مرحله تکاملي؛ اما خود اينها از شکم يکديگر به وجود نيامده اند.
ما نمي خواهيم بگوييم تکامل حتماً نيست. مي‌خواهيم بگويم اين ادله اين و دلائلي که در طبيعت شناسي داريم نمي گويد حتما" هست مي شودتکامل باشد؛ مي شود از شکم هم آمده باشد; و مي شود نيامده باشد. همين اندازه مي شود گفت؛ بيش از اين نمي خواهيم بگوييم. ما مي خواهيم بگوييم پيدايش موجود بعدي کاملتر از شکم موجود قبلي، با اين دلايلي که گفته شد، قابل اثبات قطعي نيست ... آيا اين مي تواند اثبات کند که نخستين انسان از شکم آخرين ميمون تکامل يافته به وجود آمده است ؟ ما نمي گوييم الان در زمان خودمان جنبه هاي تکاملي وجود ندارد. ما نخواستيم بگوييم که اصلا اين نظريه هم به يکي در مورد در گذشته باطل است. ما مي گوييم با شايد روبرو هستيم. از روي قراين طبيعي هفتاد درصد انسان نخستين از شکم ميمون به وجود آمده باشد؛ سي در صد هم شايد چنين نباشد. منظور من نفي قطعيت بود.
اما راجع به تکامل خالق. در مثال ماشين چون من انسان هستم و چون خالقيت من تدريجي تکامل پيدا مي کند، ماشين را هم تدريجاً تکامل مي دهم. ولي همه جا تدريج نشانه تکامل من نيست. گاهي اوقات تدريج ناشي از تدريج در قابليت است. مثالي مي زنم. جنابعالي که خيلي معلومات داريد چرا براي بچه اي که به کلاس اول مي آيد يک کتاب ساده فارسي مي نويسيد؟ چون شما نمي توانيد آخرين اثر ادبي را براي اوبنويسيد يا چون او توانايي درک آن را ندارد؟ چون او نمي تواند بخواند. از هر سال مطلب درسي را تکامل مي دهيد. پس تدريج همان طور که ممکن است وابسته باشد به تکامل در خالق، مي تواند به تکامل در ظرفيت مخلوق. هم وابسته باشد. در مورد خدا اين دومي است.
پس، منهاي دين، منهاي قرآن، منهاي عهدين، منهاي روايات، منهاي هر فکر ديني، اگر ما بخواهيم از ديد علمي طبيعي بپرسيم تکامل گفته اند چه چيزهايي چه نتيجه گيري هايي به دست مي آوريم، پاسخ اين است که يک مقدار نتيجه گيري قطعي و يک مقدار نتيجه گيري غيرقطعي به دست مي آوريم. اين مساءله که موجود کاملتر از شکم ناقص تر بيرون آمده، غير قطعي است. اما اينکه عاملتر بعد از ناقص تر آمده، از نظر ترتيب تاريخي قطعي است. حالا برويم سراغ نصوص دين و سراغ پيدايش انسان از ديدگاه قرآن.
آيات قرآن دلالت صريح بر اين دارد که
1 - آفريدگار جهان پس از آفرينش زمين و آسمان و همه موجودات زميني و آسماني که ما مي شناسيم ( از گياه و جانوران و غير آنها( موجودي آفريد به نام >آدم <. تا اينجا دلالت قرآن کاملا صريح است .
2 ـ آيات قرآن ظهور - ( اينجا صحبت از صراحت و نص قاطع مشکل است) ـ فراوان در اين دارد که پيکر اين آدم از گل و لاي ساخته شد و اومولود يک موجود زنده نبوده است
اگر از من سووال کنيد که آيا اصلا آيات قرآن در آفرينش انسان، مي خواهد رقيب تاريخ طبيعي باشد؛ يعني تاريخ طبيعي چيزي بگويد و قرآن هم چيزي بگويد - حالا يا عين او، يا موافق او، يا مخالف او - مي گويم نه ! ( هيچ جاي قرآن سرگذشت پيدايش انسان را از نظر طبيعت، براي دادن آگاهي به ما، نگفته است. قرآن اين کار را به عهده خود ما گذاشته است.
همه مواردي که به صورت اشاره، به صورت دو آيه و سه آيه، يا به صورت چند آيه، درباره آفرينش انسان و آدم در قرآن آمده، همه مي خواهد يک نتيجه گيري مي خواهد بکند: اي انسان، خداي آفريدگار تو به تو دو امکان اختصاصي داد; امکان آگاه شدن و شناخت خير و شر،امکان تصميم گرفتن و اختيار و انتخاب. مواظب باش ! در برابر اين امکاناتي که به تو داده اند از تو انتظاراتي هست. مراقب باش ! يک روزي حساب اين نعيم و امکاناتي که به تو داده اند پس مي گيرند. تمام آياتي که در زمينه آدم در قرآن آمده ناظر به اين است ; مگر يکي دو جا که ناظر به يک نکته ديگر است، و آن هم يک اشاره است. بنابراين، وقتي يک گوينده يا نويسنده اي مطلب را از اين ديدگاه مطرح مي کند، آيا مي شود به اوگفت که خوب بود در اين باره اطلاعات ارزنده تر و دقيق تري در زمينه پيدايش پيکر انسان و خود انسان در اختيار ما مي گذاشتي ؟ اصلا اين خلاف بلاغت است. صحيح سخن گفت، و صحيح نوشتن در اينجا اين است که مقدمه ها را به نهوي بگويند که در جهت نتيجه گيري مورد نظر باشد.طرح چيزهايي که دخالت در آن نتيجه گيري ندارد اصلا بيجاست. اينکه بشر هم چگونه به وجود آمده تاءثيري در اين نتيجه ندارد. هر جور به وجود آمده باشد; با جهش) ، با موتاسيون، به صورت طبيعي، به صورت الهي، تأثيري درد اين نتيجه ندارد. مهم اين است که اين موجود درسراسر عالم هستي با يک امتياز پيدا شد. کدام عالم اجتماعي، انساني، طبيعي، محيطي، فيلسوف هست که درباره اين امتياز چيز بيشتري از اسلام گفته باشد؟ اين است که دوستان توجه کنند که اصلا آيات قرآن در صدد بيان يا رد و قبول اين نکته هاي پيچيده علمي و نفي و اثبات آن هانيست. در صدد چيز ديگري است. همين ! فقط بايد ببينيم قرآن، بدون اينکه در صدد بيان مطلبي از اين قبيل باشد، عباراتش با چه چيز بيشترجور در مي آيد.
4 ـ نام «آدم» در قرآن نام شخصي معين است. نام کلي و نوعي نيست .
5 ـ انسان هاي موجود بر وري کره زمين، در قرآن با عنوان زاده هاي آدم ) آدمي زادها( بني آدم مورد خطاب و گفتگو قرار گرفته اند.